Liste des abréviations classiques

Liste des abréviations en latin les plus courantes utilisées à l'antiquité romaine classique

Sommaire :	Haut - A B C D E F G H I J K L M N O P Q R S T U V W X Y Z

A

• A. -- Absolvo, Aedilis, Aes, Ager, Ago, Aio, Amicus, Annus, Antiquo, Auctor, Auditor, Augustus, Aulus, Aurum, Aut.
• A.A. -- Aes alienum, Ante audita, Apud agrum, Aurum argentum.
• AA. -- Augusti.
• AAA. -- Augusti tres.
• A.A.A.F.F. -- Auro argento acre flando feriundo.
• A.A.V. -- Alter ambove.
• A.C. -- Acta causa, Alins civis.
• A.D. -- Ante diem
• A.D.V. -- Ante diem quintum.
• A.D.A. -- Ad dandos agros.
• AEO. -- Aedes, Aedilis, Aedilitas.
• AEM., AIM. -- Aemilius, Aemilia.
• AER. -- Aerarium.
• AER.P. -- Aere publico.
• A.F. -- Acture fide, Auli filius.
• AG. -- Ager, Ago, Agrippa.
• A.G. -- Ammo grato, Aulus Gellius.
• A.L.AE., A.L.E. -- Arbitrium litis aestimandae.
• A.M., A.MILL. -- Ad milliarium. Ante Meridian.
• AN. -- Aniensis, Annus, Ante.
• ANN. -- Annales, Anni, Annona.
• ANT. -- Ante, Antonius.
• A.O. -- Alii omnes, Amico optimo.
• AP. -- Atppius, Apud.
• A.P. -- Ad pedes, Aedilitia potestate.
• A.P.F. -- Auro (or argento) publico feriundo.
• A.P.M. -- Amico posuit monumentum, Annorum plus minus.
• A.P.R.C. -- Anno post Romam conditam.
• ARG. -- Argentum.
• AR.V.V.D.D. -- Aram votam volens dedicavit, Arma votiva dono dedit.
• AT, A TE., A TER. -- A tergo.
• A.T.M.D.O. -- Aio te mihi dare oportere.
• AV. -- Augur, Augustus, Aurelius.
• A.V. -- Annos vixit.
• A.V.C. -- Ab urbe condita.
• AVG. -- Augur, Augustus.
• AVGG. -- Augusti (generally of two).
• AVGGG. -- Augusti tres.
• AVT.PR.R. -- Auctoritas provinciae Romanorum.

B

• B. -- Balbius, Balbus, Beatus, Bene, Beneficiarius, Beneficium, Bonus, Brutus, Bustum.
• B. (for V.) -- Berna Bivus, Bixit.
• B.A. -- Bixit anos, Bonis auguriis, Bonus amabilis.
• BB., B.B. -- Bene bene, i.e. optime, Optimus.
• B.D. -- Bonae deae, Bonum datum.
• B.DD. -- Bonis deabus.
• B.D.S.M. -- Bene de se merenti.
• B.F. -- Bona femina, Bona fides, Bona fortuna, Bonum factum.
• B.F. -- Bona femina, Bona filia.
• B.H. -- Bona hereditaria, Bonorum heres.
• B.I. -- Bonum judicium.
• B.I.I. -- Boni judicis judicium.
• B.M. -- Beatae memoriae, Bene merenti.
• B.N. -- Bona nostra, Bonum nomen.
• BN.H.I. -- Bona hic invenies.
• B.P. -- Bona paterna, Bonorum potestas, Bonum publicum.
• B.Q. -- Bene quiescat, Bona quaesita.
• B.RP.N. -- Boho reipublicae natus.
• BRT. -- Britannicus.
• B.T. -- Bonorum tutor, Brevi tempore.
• B.V. -- Bene vale, Bene vixit, Bonus vir.
• B.V.V. -- Balnea vina Venus.
• BX. -- Bixit (for vixit).

C

• C. -- Caesar, Cains, Caput, Causa, Censor, Civis, Conors, Colonia Comitialis (dies), Condemno, Consul, Cum, Curo, Custos, Caia, Centuria, Cum, Con. (prefix).
• C.B. -- Civis bonus, Commune bonum, Conjugi benemerenti, Cui bono.
• C.C. -- Calumniae causa, Causa cognita, Conjugi carissimae, Consilium cepit, Curiae consulto.
• C.C.C. -- Calumniae cavendae causa.
• C.C.F. -- Caesar (or Caius) curavit faciendum, Caius Caii filius.
• CC.VV. -- Clarissimi viri. (=senators)
• C.D. -- Caesaris decreto, Cains Decius, Comitialibus diebus.
• CES. -- Censor, Censores.
• CESS. -- Censores.
• C.F. -- Causa fiduciae, Conjugi fecit, Curavit faciendum.
• C.H. -- Custos heredum, Custos hortorum.
• C.I. -- Caius Julius, Consul jussit, Curavit judex.
• CL. -- Clarissimus, Claudius, Clodius, Colonia.
• CL.V. -- Clarissimus vir, Clypeum vovit.
• C.M. -- Caius Marius, Causa mortis.
• CN. -- Cnaeus.
• COH. -- Coheres, Conors.
• COL. -- Collega, Collegium, Colonia, Columna.
• COLL. -- Collega, Coloni, Coloniae.
• COM. -- Comes, Comitium, Comparatum.
• CON. -- Conjux, Consensus, Consiliarius, Consul, Consularis.
• COR. -- Cornelia (tribus), Cornelius, Corona, Corpus.
• COS. -- Consiliarius, Consul, Consulares.
• COSS. -- Consules.
• C.P. -- Carissimus (or Clarissimus) puer, Civis publicus, Curavit ponendum.
• C.R. -- Caius Rufus, Civis Romanus, Curavit reficiendum.
• CS. -- Caesar, Communis, Consul.
• C.V. -- Clarissimus (or Consularis) vir.
• CVR. -- Cura, Curator, Curavit, Curia.

D

• D. -- Dat, Dedit, De, Decimus, Decius, Decretum, Decurio, Deus, Dicit, Dies, Divus, Dominus, Domus, Donum.
• D.C. -- Decurio coloniae, Diebus comitialibus, Divus Caesar.
• D.D. -- Dea Dia, Decurionum decreto, Dedicavit, Deo dedit, Dono dedit.
• D.D.D. -- Datum decreto decurionum, Dono dedit dedicavit.
• D.E.R. -- De ea re.
• DES. -- Designatus.
• D.I. -- Dedit imperator, Diis immortalibus, Diis inferis.
• D.l.M. -- Deo invicto Mithrae, Diis inferis Manibus.
• D.M. -- Deo Magno, Dignus memoria, Diis Manibus, Dolo malo.
• D.P.S. -- Dedit proprio sumptu, Deo perpetuo sacrum, De pecunia sua.

E

• E. -- Ejus, Eques, Erexft, Ergo, Est, Et,

Earvin, Etiam, Ex.

• EG. -- Aeger, Egit, Egregius.
• E.M. -- Egregiae memoriae, Ejusmodi, Erexit monumentum.
• EQ.M. -- Equitum magister.
• E.R.A. -- Ea res agitur.

F

• F. -- Fabius, Facere, Fecit, &c., Familia, Fastus (dies), Felix, Femina, Fides, Filius, Flamen, Fortuna, Frater, Fuit, Functus.
• F.C. -- Faciendum curavit, Fidei commissume, Fiduciae causa.
• F.D. -- Fidem dedit, Flamen Dialis, Fraude donavit.
• F.F.F. -- Ferro flamma fame, Fortior fortuna fato.
• FL. -- Filius, Flamen, Flaminius, Flavius.
• F.L. -- Favete linguis, Fecit libens, Felix liber.
• FR. -- Forum, Fronte, Frumentarius.
• F.R. -- Forum Romanum.

G

• G.P.R. -- Genro populi Romani.

H

• H. -- Habet, Heres, Hic, Homo, Honor, Hora.
• HER. -- Heres, Herennius.
• HER., HERC. -- Hercules.
• H.L. -- Hac lege, Hoc loco, Honesto loco.
• H.M. -- Hoc monumentum, Honesta mulier, Hora mala.
• H.S.E. -- Hic sepultus est, Hic situs est.
• H.V. -- Haec urbs, Hic vivit, Honeste vixit, Honestus vir.

I

• I. -- Immortalis, Imperator, In, Infra, Inter, Invictus, Ipse, Isis, Judex, Julius, Junius, Jupiter, Justus.
• IA. -- Jam, Intra.
• I.C. -- Julius Caesar, Juris Consultum, Jus civile.
• ID. -- Idem, Idus, Interdum.
• l.D. -- Inferis diis, Jovi dedicatnm, Jus dicendum, Jussu Dei.
• I.D.M. -- Jovi deo magno.
• I.E. -- Id est.
• I.F. -- In foro, In fronte.
• I.H. -- Jacet hic, In honestatem, Justus homo.
• IM. -- Imago, Immortalis, Immunis, Impensa.
• IMP. -- Imperator, Imperium.
• I.N.R.I. -- Iesus Nazarenus Rex Iudaeorum.
• I.O.M. -- Jovi optimo maximo.
• I.P. -- In publico, Intra provinciam, Justa persona.
• I.S.V.P. -- Impensa sua vivus posuit.

K

• K. -- Kaeso, Caia, Calumnia, Caput, Carus, Castra.
• K., KAL., KL. -- Kalendae.

L

• L. -- Laelius, Legio, Lex, Libens, Liber, Libra, Locus, Lollius, Lucius, Ludus.
• LB. -- Libens, Liberi, Libertus.
• L.D.D.D. -- Locus datus decreto decurionum.
• LEG. -- Legatus, Legio.
• LIB. -- Liber, Liberalitas, Libertas, Libertus, Librarius.
• LL. -- Leges, Libentissime, Liberti.
• L.M. -- Libens merito, Locus monumenti.
• L.S. -- Laribus sacrum, Libens solvit, Locus sacer, Lectori Salutem.
• LVD. -- Ludus.
• LV.P.F. -- Ludos publicos fecit.

M

• M. -- Magister, Magistratus, Magnus, Manes, Marcus, Marins, Marti, Mater, Memoria, Mensis, Miles, Monumentum, Mortuus, Mucius, Mulier.
• M'. -- Manius.
• M.D. -- Magno Deo, Manibus diis, Matri deum, Merenti dedit.
• MES. -- Mensis.
• MESS. -- Menses.
• M.F. -- Mala fides, Marci filius, Monumentum fecit.
• M.I. -- Matri Idaeae, Matii Isidi, Maximo Jovi.
• MNT., MON. -- Moneta.
• M.P. -- Male positus, Monumentum posuit.
• M.S. -- Manibus sacrum, Memoriae sacrum, Manu scriptum.
• MVN. -- Municeps, municipium (also MN., MV. and MVNIC.)
• M.V.S. -- Marti ultori sacrum, Merito votum solvit.

N

• N. -- Natio, Natus, Nefastus (dies), Nepos, Neptunus, Nero, Nomen, Non, Nonae, Noster, Novus, Numen, Numerius, Numerus, Nummus.
• NB -- Nota Bene
• NEP. -- Nepos, Neptunus.
• N.F.C. -- Nostrae fidei commissum.
• N.L. -- Non licet, Non liquet, Non longe.
• N.M.V. -- Nobilis memoriae vir.
• NN. -- Nostri.
• N.N. -- Nomen nescio
• NN., NNO., NNR. -- Nostrorum.
• NOB. -- Nobilis.
• NOB., NOBR., NOV. -- Novembris.
• N.P. -- Nefastus primo (priore parto diei), Non potest.

O

• O. -- Ob, Officium, Omnis, Oportet, Optimus, Opus, Ossa.
• OB. -- Obiit, Obiter, Orbis.
• O.C.S. -- Ob cives servatos.
• O.H.F. -- Omnibus honoribus functus.
• O.H.S.S. -- Ossa hic sita sunt.
• OR. -- Hora, Ordo, Ornamentum.
• O.T.B.Q. -- Ossa tua bene quiescant.

P

• P. -- Pars, Passus, Pater, Patronus, Pax, Perpetuus, Pes, Pius, Plebs, Pondo, Populus, Post, Posuit, Praeses, Praetor, Primus, Pro, Provincia, Publicus, Publius, Puer.
• P.C. -- Pactum conventum, Patres conscripti, Pecunia constituta, Ponendum curavit, Post consulatum, Potestate censoria.
• P.F. -- Pia fidelis, Pius felix, Promissa fides, Publii filius.
• P.M. -- Piae memoriae, Pius minus, Pontifex maximus. Post Meridian.
• P.P. -- Pater patratus, Pater patriae, Pecunia publica, Praepositus, Primipilus, Propraetor.
• PR. -- Praeses, Praetor, Pridie, Princeps.
• P.R. -- Permissu reipublicae, Populus Romanus.
• P.R.C. -- Post Romam conditam.
• PR.PR. -- Praefectus praetorii, Propraetor.
• P.S. -- Pecunia sua, Plebiscitum, Proprio sumptu, Publicae saluti, Post scriptum.
• P.V. -- Pia victrix, praefectus urbi, Praestantissimus vir.

Q

• Q. -- Quaestor, Quando, Quantus, Que, Qui, Quinquennalis, Quintus, Quirites.
• Q.D.R. -- Qua de re.
• Q.I.S.S. -- Quae infra scripta sunt
• Q.S.S.S. -- Quae supra scripta sunt
• QQ. -- Quaecunque, Quinquennalis, Quoque.
• Q.R. -- Quaestor reipublicae.

R

• R. -- Recte, Res, Respublica, Retro, Rex, Ripa, Roma, Romanus, Rufus, Rursus.
• R.C. -- Romana civitas, Romanus civis.
• RESP., RP. -- Respublica.
• RET.P., RP. -- Retro pedes.

S

• S. -- Sacrum, Scriptus, Semis, Senatus, Sepultus, Servius, Servus, Sextus, Sibi, Sine, Situs, Solus, Solvit, Sub, Suus.
• SAC. -- Sacerdos, Sacrificium, Sacrum.
• S.C. -- Senatus consultum.
• S.D. -- Sacrum diis, Salutem dicit, Senatus decreto, Sententiam
• S.D.M. -- Sacrum diis Manibus, Sine dolo malo.
• SER. -- Servius, Servus.
• S.E.T.L. -- Sit ei terra levis.
• SN. -- Senatus, Sententia, Sine.
• S.P. -- Sacerdos perpetua, Sine pecunia, Sua pecunia.
• S.P.Q.R. -- Senatus populusque Romanus.
• S.S. -- Sanctissimus senatus, Supra scripture.
• S.T.T.L.-- Sit tibi terra levis.

T

• T. -- Terminus, Testamentum, Titus, Tribunus, Tu, Turma, Tutor.
• TB., TI., TIB. -- Tiberius.
• TB., TR., TRB. -- Tribunus.
• T.F. -- Testamentum fecit, Titi filius, Titulum fecit, Titus Flavius.
• TM. -- Terminus, Testamentum, Thermae.
• T.P. -- Terminum posuit, Tribunicia potestate, Tribunus plebis.
• TVL. -- Tullius, Tunus.

V

• V. -- Urbs, Usus, Uxor, Vale, Verba, Vestalis, Vester, Vir, Vivus, Vixit, Volo, Votum.
• VA. -- Veterano assignatus, Vixit annos.
• V.C. -- Vale conjux, Vir clarissimus, Vir consularis.
• V.E. -- Verum etiam, Vir egregius (=equestrian), Visum est.
• V.F. -- Usus fructus, Verba fecit, Vivus fecit.
• V.P. -- Urbis praefectus, Vir perfectissimus, Vivus posuit.
• V.R. -- Urbs Roma, Uti rogas, Votum reddidit.
• V.S.L.M. -- Votum Solvit Libens Merito.